11. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları 125-136 Deneme

11. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları 125-136 Deneme
İlk üç soruyu kendi düşüncelerinize göre cevaplayınız.
deneme :  1 )  Denemek işi, sınama, tecrübe
Cümle 1: Bunun deneme olduğunu müdürden başka kimseye söylemediği için, ilk deneme fabrikayı biribirine kattı. - H. Taner
2 )  ( İsim ) Son biçimi bulmamış, taslak durumunda olan eser
Cümle 1: İlk gençliğimin şiir denemeleri... - Y. Z. Ortaç
Cümle 2: İlk yazı denemelerim için gazete bulmaya çalışıyorum. - F. R. Atay
3 )  ( Edebiyat ) Herhangi bir konuda yeni ve kişisel görüşlerle bezenmiş bir anlatım içinde sunulan düz yazı türü
SAYFA 127
1.etkinlik:
DENEMELERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Yaşam içindeki her şey denemenin konusu olabilir.
Deneme yazarı okuyucuya iletmek istediği fikri bilimsellikten uzak, ispatlama amacı gütmeden, etkileyici bir üs­lupla anlatır, ortaya koyar.
Denemede, yazar kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir anlatımı tercih eder.
Denemede bir sonuca ulaşmak önemli değildir.(edebiyat fatihi'nden alıntıdır.) Denemenin inandırıcılığı kanıtlardan, belgelerden değil, anlatı­mındaki samimiyetten gelir.
Deneme yazarı konusunu işlerken bir düşünceden diğerine sıçrayıverir. Makalede olduğu gibi bir düşünsel dü­zenin katı kalıpları içine hapsolup kalmaz.
Denemede yazarın kendi beni ortaya çıkar. Çünkü deneme yazarı, her olaya, her duruma "ben"i açısından bak­maktadır.
2.ETKİNLİK:
"Yaşama Öğretisi" metninde yazar son derece samimi, akıcı, lirik ve anlaşılır bir dil kullanmıştır.
SAYFA 128
3.ETKİNLİK:
Yaşama Öğretisi adlı metnin yazılış amacı yaşama öğretisi konusunda okuyucuyu düşündürmektir.
"Olgu ve Düşünce" adlı metinde "Yaşama Öğretisi" metnine göre daha ağır ve ciddi terim(edebiyat fatihi)  ve kavramların yer aldığı bir dil ve anlatım kullanılmıştır.Yaşama Öğretisi metninde yazarın samimi, içten ve yalın bir anlatımı vardır.
Seçilen sözcükler, kullanılan ifadeler ,hedef kitleye ve metnin yazılış amacına uygun olmak durumundadır .
SAYFA 131
4.ETKİNLİK:

Denemeler, konularına ve yazılış amaçlarına göre şu şekilde gruplandırılabilir:
Kişisel duyarlılık ve dikkatleri konu alan denemeler
Öğretici ve eleştirel denemeler
Sosyal ve felsefi konularda bireysel düşünceyi ifade eden denemeler
"Kültürlü İnsanlar" (edebiyat fatihi'nden alıntıdır.) metni yazarın sosyal bir konuda bireysel düşüncesini ifade etmek için yazılmıştır.
Muşmula İle Köpek metni ise eleştirel bir amaçla yazılmıştır.
Metinlerde konuya yaklaşım biçimi yazarın söyleyişini etkilemiştir.
5.ETKİNLİK:
"Huzura Götüren Yol" metni okuyucuyla konuşuyormuş gibi yazılmıştır."Yaşama Öğretisi" adlı metinse ben merkezlidir.
SOHBET-DENEME FARKI
Sohbette yazarın okuyucuyla konuşuyormuş gibi bir tavrı vardır.Denemede ise yazarın kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir tavrı vardır.
Sohbette nüktelerden,(edebiyat fatihi'nden alıntıdır.) halk söyleyişilerinden ve fıkralardan yararlanılır.Sohbetin dili ve anlatımı yalındır.Denemede ise daha ciddi bir dil kullanılır.
Sohbette kısa ve yüzeysel bir anlatım vardır, denemede ise derinlemesine bir anlatım vardır.
Sohbette okuyucu (edebiyat fatihi'nden alıntıdır.) etkileme,yazarın kendi düşüncesi doğrultusunda okuyucuyu yönlendirme çabası vardır, denemede bir amaç yoktur.
6.ETKİNLİK:
İYİ BİR DENEME YAZARININ ÖZELLİKLERİ
İyi bir deneme yazarı olay, olgu, durum ve eşyalarda sıradan insanların  farkına varamadığı ayrıntıları, dikkat etmediği hususları, incelikleri, güzellikleri, harikaları, olağanın altında yatan olağanüstülükleri görebilen, hissedebilen, düşüncesiyle ve tecrübeleriyle onları (edebiyat fatihi'nden alıntıdır.) okuyucular için ilginç gelebilecek şekilde yazıya dökebilen insandır. Sıradan insanın ‘baktığı’ şeyi deneme yazarı ‘görür’.
iyi bir deneme yazarı.(edebiyat fatihi'nden alıntıdır.)   dili doğru ve güzel kullanmalıdır.
Gerekli kültür birikimine.(edebiyat fatihi'nden alıntıdır.)  sahip olmalıdır.
Düşünce dünyası gelişmiş olmalıdır.
Kendi doğru dışında da doğrular olabileceğini bilmelidir.
SAYFA 132:
METİNLERDEKİ ANLATIM TÜRLERİ VE BU ANLATIM TÜRLERİNE ÖRNEKLER:
Metinlerde verilen paragraflarda açıklayıcı, öyküleyici ve betimleyici anlatım kullanılmıştır.Örnekler:
Öyküleyici anlatım: "Erkenden kalkmıştım.Perdeleri araladığımda günün yeni ışığını ayırt ettim..."
Betimleyici anlatım: "Tepemizde bunaltmayan bir mayıs güneşi vardı.İstasyona giden toprak yola..." ; metnin verilen 2.paragrafında açıklayıcı anlatım vardır.
FARKLI ANLATIM TÜRLERİYLE OLUŞTURULMUŞ METİN ÖRNEKLERİ




Kullanılan Anlatım türü
Bu anlatım türüne örnekler

Betimleyici
anlatım
Kırış kırış bir yüz... Altmış yılın çizgileri... Askerlikten kalma bir kurşun yarası izi... Çukura kaçmış çakır gözler... Dünyanın kahrına dayanmaya çalışan, gelecekten umudu kalmamış bir adam.


Öyküleyici
anlatım
Yatağın altında yeşil, tahtadan bir sandık duruyordu. Onu açtım. Az daha sevincimden haykıracaktım. Annemin bir hafta önce İstanbul'dan gönderdiği hediyeler içinde çıkan kaşağı pırıl pırıl parlıyordu. Hemen kaptım. Tosun'un yanına koştum. Karnına sürtmek istedim. Rahat durmuyordu.
Açıklayıcı anlatım

Edebiyat
Fatihi
Divan edebiyatı Arap ve Fars edebiyatının Türk edebiyatındaki uzantısıdır.  Hem içerik hem de biçim yönünden tam bir taklittir Divan edebiyatı. İşlenen konulara doğru düzgün bir konu eklenmemiştir. Biçim için de geçerlidir bu. Divan şairi, bu açmazdan kurtulmak için söz oyunlarına başvurmuştur. Bu nedenle Divan edebiyatı bir marifet gösterme edebiyatıdır.

Tartışmacı Anlatım
Edebiyat
Fatihi
Kimi sanatçılar, sanatın amacını içerik olarak görür. Onlara göre iletecek bir şeyi olmayan, tek satır bile yazmamalı. Kimileri ise sanatı biçim olarak algılar. Onlara göre güzel olmayan hiçbir şey sanatsal değildir. Oysa sanatta içerikle biçim etle tırnak gibidir.
Lirik anlatım
Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Gözyaşlarıma, ellerinizle?


Düşsel anlatım
Edebiyat Fatihi
Hâlâ havada uçmaktaydı Atreju. Kırmızı pelerini arkasında coşkun kıvrımlarla dalgalanıyor, deri bir kemerle yatırdığı simsiyah kıvırcık saçları rüzgârın etkisinde uçuşuyordu. Beyaz uğur ejderhası Fuchur (Fuchır), gökyüzündeki dağınık bulutların ve sisin arasından ağır ağır, dalgalana dalgalana uçmaktaydı. Bir aşağı, bir yukarı; bir aşağı, bir yukarı...
Emredici Anlatım
Şu üç kişiye; yani cahiller arasındaki alime, zengin iken fakir düşene ve hatırlı iken, itibarını kaybedene acı! Unutma ki, yüksekte yer tutanlar, aşağıdakiler kadar emniyette değildir.

Söyleşmeye Bağlı Anlatım
GÖZLEM EVİ MÜDÜRÜ - (Güler.) Vaktiniz varsa hay hay!
YOLCU - (Ağlamaklı) Yok, ne yazık ki, vaktin yok. Çok geç kaldım.
GÖZLEM EVİ MÜDÜRÜ - Çok geç kaldınız!
ARABACI - Bey, hemen gidelim! Ben yıldız da gösteririm size!
YOLCU - (Azarlar.) Görmüyorum dedim yahu, göz doktoru musun sen?




SAYFA 133
8.ETKİNLİK:
"Yaşama Öğretisi" adlı metindeki cümleler açık, akıcı ve durudur.Metinde yazar okuyucuyu yaşam konusunda düşündürmek istediğinden bu amaca uygun bir dil kullanmıştır.
9.ETKİNLİK:
Metinde eş anlamlısı bulunan  bazı kelimeler:
soluk: nefes
gerçek : hakikat
özgür: hür
ad: isim
var- : ulaş-
doğa: tabiat
ulus: milet...

Bu sözcüklerin yerine eş anlamlılarını kullandığımızda metnin anlam değeri değişmemektedir.
Metindeki zıt anlamı bulunan sözcükler:
yeni> eski
ilk> son
güzel> çirkin...
...
Metindeki sesteş kelimelerden bazıları:
kır, bağ, ada-, kaz, az, el, aç, sürü, koru vb...

10.ETKİNLİK:
Köylerde insan bağlantılarının ortaya çıkardığı bir sürü kavgalar oluyor.(Gereksiz ek kullanımı)
...
ANLAMA-YORUMLAMA
1.Deneme yazılarında dil ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılır.(Yaşama Öğretisi metninde bunun yanı sıra heyecana bağlı işlev, alıcıyı harekete işlevi de kullanılmıştır.)
2.Yaşamak için doğa ve insanlarla ortaklık kurmalıyız.
3.Yazar metinde anlattığı konuya uygun olarak metne başlık koymuştur.
4.Ceyhun Atuf Kansu denemesini mektup türüyle ilişkilendirmiştir.

SAYFA 134
ÖLÇME-DEĞERLENDİRME
1.
ispatlamak
sohbet
göngergesel
okuyucuyla,........ kendisiyle.....
2.
(Y)
(D)
(Y)
(D)
3. (B)
4.Yazarın kendi özel görüş ve düşüncelerini belirtmesiyle ilgilidir.
5.(A)
6.(C)
7.(A)
8.(A)
9.(B)
11. Sınıf, Dil ve Anlatım, Kitabı, Cevapları, 125-136, Deneme