10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları

SAYFA 101
23.ETKİNİLİK
ben onları numaralandırdım sırasıyla yazıyorum
1-açıklayıcı betimleme: hastalığın sebebini açıkladığından dolayı
2-tahlil: ruhsal çözümleme olduğu için
3-açıklayıcı betimleme: kendini açıkl**a, akrabalık bildirme
4-açıklayıcı betimleme: neden sonuç ilişkisi olduğu için
5-açıklayıcı betimleme: özelliğini belirttiği için
6-açıklayıcı betimleme: özelliğini belirttiği için
7-sanatsal betimleme: gecenin özelliğinden dolayı
8-açıkşayıcı betimleme: ağız boşluğunun özelliği verildiği için
9-tahlil: ruhsal çözümleme olduğu için
10-sanatsal betimleme: kişinin özelliğini betimlediği için


Sayfa 102
resimlerin betimlemelerini size bırakıyorum...
26.etkinlik:Bir Pazar akşamı sokağın sessizliğinde ilerlerken,soğuğun iliklerime kadar sızdığını hissetmek,o karanlık içerisinde geride bıraktığım yerlerden sanki gelen sesleri duymak beni öyle ürkütüyordu, öyle korkutuyordu ki bir an hayatın son bulduğu düşüncesine kapıldım...Sanki bitmez bir kış akşamıydı...
27.etkinlik:betimlemenin kullanıldığı türler:hikaye,roman,destan,şiir,gezi yazısı,deneme yazısı
28.etkinlik:deyim aktarması sel**lara durmuş.sel**l**a insana özgü birşeydir.aktarmanın türü insandan doğaya yapılmış.
aslan miyav demez kükrer t** tersi olması gerekli.
ay danlıyor gökyüzünden deyiminde gökyüzünden üstümüze yağmur yağar.doğadan doğaya.
aslanlarımız yani askerlerimiz demek gerekir.doğadan insana aktarım
güle naz bülbül eder güle naz insan naz eder bu yüzden insandan doğaya aktarım var...
29.etkinlik:1.si dönen insanı anlatıyor.bütün parça ilişkisini anlatıyor.
tencere derken içindekini kas ediyor...bütün parça ilişkisi.

sayfa 104 31.etkinlik
*korkunç,biricik,soluk,iri,kaskatı,geniş,derince,y eşilimtırak
*küçültme anl**ı taşıyan niteleme sıfatları:biricik,kısacık,derince,ekşimsi,yeşilimt ırak
*-cik,-ce,-msi,-mtırak ekleri sıfatlara küçültme anl**ı katan eklerdir.

sayfa 105 32.etkinlik


eşitlik:ceviz kadar,senin kadar
üstünlük:daha yeşil,daha büyük
en üstünlük:en büyük,en zararlı
aşırılık:çok çalışkan,pek güzel,pek nezih,pek sevimli


sayfa 105 33.etkinlik
her insan:belgisiz sıfat
herkes:belgisiz z**ir
hangi:soru sıfatı
hangileri:soru z**iri
bu:işaret sıfatı
buraya:işaret z**iri
o:işaret sıfatı
orası:işaret z**iri
yaşlı:sıfat
yaşlılara:z**ir

ölçme değerlendirme
1.açıklayıcı betimleme ve sanatsal betimleme
tahlil
simgesel betimleme

2.d
3.a
4.d
5.a
6.c
7.c
8.b
9.c
10.e
11.e
12.b
13.b
14.c
15.d
16.a
17.cümlesinde burun sözcüğünde insandan doğaya deyim aktarması vardır.organ adı olan burun sözcüğü coğrafi bir terim olarak kullanılmış ve insandan doğaya bir aktarma yapılmıştır.

18.ad aktarması uzun kol sözcükleriyle yapılmıştır.uzun kolla kastedilen uzun kollu giysidir.cümlede parça -bütün ilişkisine dayalı ad aktarması vardır.
19.betimlemeler yapılırken tasvir edilen varlığın özellikleri ayrıntılarıyla verilmek istenir.varlıkların niteliklerini tanıtan ,onları belirten sözcük türleri de sıfatlardır.bu yüzden betimleme yapılırken sıfatlardan yararlanılır.


SYF:110
1-bülbül şiirinin yazılış sebebini mehmet akif ersoy şöle açııklar:"Bu manzume yazılırken Yunan istilası altındaki topraklarımıza,hususiye ßursa'ya dair,elim haberler geliyordu;tetkikine de imkan yoktu."
3-şiirdeki imgler ** özellikleri;
sular zaten kararmıştı--akş**ın olması
ıssız bir karanlık--gece
hilkat kesilmiş lal--bütün varlıkların sessizliği
dönüp meziye tırmandım--geçmişi hatırl**ak
eninler çağlayıp durdu--inleyişler,iniltiler
ağaçlar,taşlar ürpermişti,güya Sür-ı Mehşer'di--kıy**at günü
hazan ağlar baharımda--kötü kader,nasipsizlik
4-metindeki ses benzerlikleri;kelime ** cümle düzeyindeki tekrarlar,kafiyeler ve yapılan söz sanatları ahenk unsurları olarak kullanılmıştır.
5-şiirdeki kelime ve cümle seviyesindeki tekrarlar anlatımı güçlendirmek **acıyla ahenk unsuru olarak kullanılmıştır.
6-şiirde İzmir'in işgali üzerinde duyulan üzüntü bülbülün feryatları iLe dile getirilmeye çalışılmış ve şairi "ben" kelimesiyle "halkın" duygularını dile getirmeye çalışılmıştır.
2.ETKİNLİK
şiirde geen "o,ne,sen,ben" szöcükleri isimlerin yerini kişi,soru ve işaret yoluyla tutarak z**ir görevinde kullanılmıştır.ßu z**irler isimlerin yerini tutarak ve kendilerinden önceki cümlelerle anl** ilişkileri kurulmasını sağl**ak **acıyla metinde görev almıştır.
3.ETKİNLİK
vadiyi sarmıştı--kapl**ak
taşarken haşrolup beynimde--çok,fazla
zal**ın sinesinden fışkıran--çıkmak(ses)
eninler çağlayıp durdu--dev**lılık
kıy**etler koparmak--bağırmak
bir d**lacık göğsünde--çok küçük
hiç bilmez afakım--hayat
serilmiş gövdeler--insan .....



sayfa 99
görme:sallanıyor,geçiyor,sürü sürü,çekiliyor,loş,düşüyor,doğuyor,cıvıl cıvıl,değiyor.
işitme:çığlık çığlık ,çekiç sesleri,çıngırak,laf atmalar,uğultu
dokunma:esiyor,serin serin,sıcak,ıslak
kokl**a:ter kokuları
tatma:yok


sayfa 104 30.etkinlik

*rüzgarsız,kesik,yoksuz,kapalı
upuzun,kapkara,alev gibi kıpkırmızı,minimini,ışıl ışıl ,taze taze ,masmavi,sımsıcak,tertemiz
-bu sufatlardan mini mini,upuzun,kapkara,kıpkırmızı,ışıl ışıl,taze taze,
masmavi,sımsıcak,tertemiz anl** yönünden güçlendirilmiştir.
-sıfatlarda pekiştirme iki yolla yapılır.
1)ikilemlerle yapılan pekiştirmeler:
iri iri gözler,koca koca ağaçlar
2.)''m,p,r,s''ünsüzleriyle yapılan pekiştirmeler:
yemyeşil vadi,ipince defter...
*geniş mi geniş odaları vardı bu evin
küçük küçük taşları tpolayıp koydu cebine
kıpkısasaçlarıyla çok hoş görünüyordu.

*pekiştirme sıfatları sözcüklein anl**ını güçlendirmek için kullanılır.pekiştirilmiş sıfatlar diğer sıfatların özelliklerine sahiptir.


sayfa 104 31.etkinlik
*korkunç,biricik,soluk,iri,kaskatı,geniş,derince,y eşilimtırak
*küçültme anl**ı taşıyan niteleme sıfatları:biricik,kısacık,derince,ekşimsi,yeşilimt ırak
*-cik,-ce,-msi,-mtırak ekleri sıfatlara küçültme anl**ı katan eklerdir.

sayfa 105 32.etkinlik

eşitlik:ceviz kadar,senin kadar
üstünlük:daha yeşil,daha büyük
en üstünlük:en büyük,en zararlı
aşırılık:çok çalışkan,pek güzel,pek nezih,pek sevimli


sayfa 105 33.etkinlik
her insan:belgisiz sıfat
herkes:belgisiz zamir
hangi:soru sıfatı
hangileri:soru zamiri
bu:işaret sıfatı
buraya:işaret zamiri
o:işaret sıfatı
orası:işaret zamiri
yaşlı:sıfat
yaşlılara:zamir

ölçme değerlendirme
1.açıklayıcı betimleme ve sanatsal betimleme
tahlil
simgesel betimleme

2.d
d

3.a
4.d
5.a
6.c
7.c
8.b
9.c
10.e
11.e
12.b
13.b
14.c
15.d
16.a
17.cümlesinde burun sözcüğünde insandan doğaya deyim aktarması vardır.organ adı olan burun sözcüğü coğrafi bir terim olarak kullanılmış ve insandan doğaya bir aktarma yapılmıştır.
18.ad aktarması uzun kol sözcükleriyle yapılmıştır.uzun kolla kastedilen uzun kollu giysidir.cümlede parça -bütün ilişkisine dayalı ad aktarması vardır.
19.betimlemeler yapılırken tasvir edilen varlığın özellikleri ayrıntılarıyla verilmek istenir.varlıkların niteliklerini tanıtan ,onları belirten sözcük türleri de sıfatlardır.bu yüzden betimleme yapılırken sıfatlardan yararlanılır.



sayfa 104 30.etkinlik

*rüzgarsız,kesik,yoksuz,kapalı
upuzun,kapkara,alev gibi kıpkırmızı,minimini,ışıl ışıl ,taze taze ,masmavi,sımsıcak,tertemiz
-bu sufatlardan mini mini,upuzun,kapkara,kıpkırmızı,ışıl ışıl,taze taze,
masmavi,sımsıcak,tertemiz anl** yönünden güçlendirilmiştir.
-sıfatlarda pekiştirme iki yolla yapılır.
1)ikilemlerle yapılan pekiştirmeler:
iri iri gözler,koca koca ağaçlar
2.)''m,p,r,s''ünsüzleriyle yapılan pekiştirmeler:
yemyeşil vadi,ipince defter...
*geniş mi geniş odaları vardı bu evin
küçük küçük taşları tpolayıp koydu cebine
kıpkısasaçlarıyla çok hoş görünüyordu.

*pekiştirme sıfatları sözcüklein anl**ını güçlendirmek için kullanılır.pekiştirilmiş sıfatlar diğer sıfatların özelliklerine sahiptir.

sayfa 104 31.etkinlik
*korkunç,biricik,soluk,iri,kaskatı,geniş,derince,y eşilimtırak
*küçültme anlamı taşıyan niteleme sıfatları:biricik,kısacık,derince,ekşimsi,yeşilimt ırak
*-cik,-ce,-msi,-mtırak ekleri sıfatlara küçültme anlamı katan eklerdir.

sayfa 105 32.etkinlik

eşitlik:ceviz kadar,senin kadar
üstünlük:daha yeşil,daha büyük
en üstünlük:en büyük,en zararlı
aşırılık:çok çalışkan,pek güzel,pek nezih,pek sevimli


sayfa 105 33.etkinlik
her insan:belgisiz sıfat
herkes:belgisiz zamir
hangi:soru sıfatı
hangileri:soru zamiri
bu:işaret sıfatı
buraya:işaret zamiri
o:işaret sıfatı
orası:işaret zamiri
yaşlı:sıfat
yaşlılara:zamir

ölçme değerlendirme
1.açıklayıcı betimleme ve sanatsal betimleme
tahlil
simgesel betimleme

2.d
d

3.a
4.d
5.a
6.c
7.c
8.b
9.c
10.e
11.e
12.b
13.b
14.c
15.d
16.a
17.cümlesinde burun sözcüğünde insandan doğaya deyim aktarması vardır.organ adı olan burun sözcüğü coğrafi bir terim olarak kullanılmış ve insandan doğaya bir aktarma yapılmıştır.
18.ad aktarması uzun kol sözcükleriyle yapılmıştır.uzun kolla kastedilen uzun kollu giysidir.cümlede parça -bütün ilişkisine dayalı ad aktarması vardır.
19.betimlemeler yapılırken tasvir edilen varlığın özellikleri ayrıntılarıyla verilmek istenir.varlıkların niteliklerini tanıtan ,onları belirten sözcük türleri de sıfatlardır.bu yüzden betimleme yapılırken sıfatlardan yararlanılır.




sayfa 111 2. etkinlik

*şiirde geçen ''o,ne,sen,ben''sözcükleri ismlerin yerini kişi,soru ve işaret yoluyla tutarak z**ir görevinde kullanılmıştır.bu z**irler isimlerin yeri tutarak ve kendilerinden önceki cümlelerle anl** ilişkileri kurulmasını sağl**ak **acıyla metinde görev almıştır.


sayfa 111 3. etkinlik

vadiyi sarmıştı.__kaplamak
serilmiş gövdeler__insan
bir d**lacık göğsünde__çok küçük
zal**ın sinesinden fışkıran__çıkmak(ses)
hiç bilmez afakım__hayat

sayfa 111 4. etkinlik
*verilen şiirde geçen ilk çağ ırmakları,sedef eller,çağlar,katı bir yalnızlık,yabancı,gök,ölü sözcük ve sözcük grupları kendi anl**larının dışında farklı anl**lara gelecek şekilde ,çağrışım yapacak şekilde kullanılmıştır.


sayfa 111 5. etkinlik
*''bülbül''ve ''yok gibi yaş**ak''şiirleri lirik bir anlatım kullanılarak oluşturulmuş ve şiirlerde bir mutsuzluk teması işlenmiştir.''bülbül''şiirlerinde izmir'in işgali üzerine duyulan mutsuzluk ''yok gibi yaş**ak''şiirlerinde de yalnızlıktan kaynaklanan bir mutsuzluk dile getirilmeye çalışılmıştır.


sayfa 111 6. etkinlik
*şiirde geçen ''ben ,sen,kendim''z**irleri kişi isimlerinin ;''bu,her şey,bunlar ''z**irleride varlık isimlerinin yerini tutması için kullanışmıştır.


sayfa 111 7. etkinlik
-*''kaç defa elime bir sopa alıp bunları önüme katarak kendi ormanlarına doğru sürmek arzusunu duydum.
*onun için değilmidir ki ben araların da dolaşıken kaba kaba sırıtırlardı ve sağ tarafımda bir boş torba gibi sallanan yenimle oyn**aya kalkışırlardı.

*zira sağ kolumu,ben onlar için kaybettim.
----metinde kullanılan zamirler,isimlerin yerini tutarak cümleler arasındaki anlam ilişkisinin kurulmasını sağlamıştır.

sayfa 112 8. etkinlik
şahıs zamirleri
teklik:sen,ben,o,kendi,kendim
çokluk nlar

işaret zamiri
teklik:bu,şu,o,bura
çokluk:bunlar

belgisiz zamir
teklik:bütün kimse,hiç kimse,herkes
çokluk:yok.

soru zamiri
teklik:ne
çokluk:neler

-isimlerin yerini kişi,işaret,belgisizlik ve soru yoluyla tutan zamirler bu ayrıma göre sınıflandırılır.

-zamirler metin içindeki isimlerin yerini tutarak ,cümleler arasında anlam ilgisi kurulmasında görev alır.

4 ve 5.metin soruları
*sen ben o şiiri üç şahıs arasındaki bağl**da verilmiş ve metni oluşturan parçalar bu üç şahıs arasındaki ilşikileri verecek şekilde biraraya getirilmiştir.

*dünyanın bütün çiçekleri şiiri öğretmen -öğrenci bağl**ında verilmiş ve şiiri oluşturan parçalar öğretmen-öğrenci arasındaki bu sevgi bağını verecek şekilde birarya getirilmiştir.

sayfa 113. 9.etkinlik
*''sen.ben.o ''şiirindeki şahıs z**irleri:ben,sen,o__tekil
*dünyanın bütün çiçekleri şiirindeki şahıs z**irleri:
ben:tekil
siz,onlar:çoğul
----*kişi z**irleri ,kişi isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir.dolayısıyla bir isme bağlı olmadan bütün kişileri karşılayabilirler.kaps**ları isimlerden çok daha geniştir.gerektiğinde bütün isimleri ifade ederler.

sayfa 114 10.etkinlik
*şiirdeki şahıs z**irler:''ben,bizve kendim''dir.
*kendim dönüşlülük zamiri ,ben zamirini pekiştiren zamirdir.
*kendi dönüşlülük z**irinin şahıs z**iriyle birlikte kullanılması anlamının pekiştirilmesini sağlar.
*yaşlı ad** kendi kendine gülüyordu.
bunu sen kendin istedin.
*saygı anl**ında ''sen''yerine ''siz''z**iri kullanılabilir.
''siz önden buyurun''
övünme **acıyla ''ben'' yerine''biz''z**iri kullanılabilir.
bizmde bir bildiğimiz var.




sayfa 112;;7.etkınlık;1.sı
metınde kullanılan z**ırler ısımlerın yerını tutarak cumleler arasında anl** ılıskısının kurulmasını sagl**ıstır..
8.etkınlık;
teklık bolumu ;sahıs z**ırlerı;
sen ben o kendı kendım
ısaret z**ırı;
bu su o ora
belgısız z**ırler;
butun kıse hıckımse herkes
soru z**ırı;ne
cokluk bolumu;sahıs z**ırı;onlar
işaret z**ırı;bunlar
belgısız z**ırler;yok
soru z**ırı;neler

8.etkınlıgın 2.sorusu
ısımlerın yerını kısı kısı ısaret ve belgısısızlık ve soru yoluyla tutan z**ırler bu ayrıma gore sınıflandırılır...
3.sorusu,
z**ırler metnın içindekı ısımlerın yerını tutarak cumleler arasında anl** bılgısı kurulmasında gorev alır...


sayfa 112 7. etkinlik
-*''kaç defa elime bir sopa alıp bunları önüme katarak kendi ormanlarına doğru sürmek arzusunu duydum.
*onun için değilmidir ki ben araların da dolaşıken kaba kaba sırıtırlardı ve sağ tarafımda bir boş torba gibi sallanan yenimle oynamaya kalkışırlardı.

*zira sağ kolumu,ben onlar için kaybettim.
----metinde kullanılan z**irler,isimlerin yerini tutarak cümleler arasındaki anl** ilişkisinin kurulmasını sağlamıştır.

sayfa 112 8. etkinlik

şahıs zamirleri
teklik:sen,ben,o,kendi,kendim
çokluk nlar

işaret zamiri
teklik:bu,şu,o,bura
çokluk:bunlar

belgisiz zamir
teklik:bütün kimse,hiç kimse,herkes
çokluk:yok.

soru zamiri
teklik:ne
çokluk:neler

-isimlerin yerini kişi,işaret,belgisizlik ve soru yoluyla tutan z**irler bu ayrıma göre sınıflandırılır.

-zamirler metin içindeki isimlerin yerini tutarak ,cümleler arasında anl** ilgisi kurulmasında görev alır.

sayfa 113;1.soru;
sen ben o sıırı uc sahıs arasındakı bagl**da verılmıs ve metnı olusturan parcalar bu uc sahıs arasındakı ılıskılerı verecek sekılde bır araya getırılmıstır. 9.etkınlık;1.sı;
kısı zamırlerı kısı ısımlerının yerıne kullanılan z**ırlerdır.dolayısıyla bır ısme olmadan butn kıslerı karsılayabılırler



sayfa 113 4 ve 5.metin soruları
*sen ben o şiiri üç şahıs arasındaki bağl**da verilmiş ve metni oluşturan parçalar bu üç şahıs arasındaki ilşikileri verecek şekilde biraraya getirilmiştir.

*dünyanın bütün çiçekleri şiiri öğretmen -öğrenci bağl**ında verilmiş ve şiiri oluşturan parçalar öğretmen-öğrenci arasındaki bu sevgi bağını verecek şekilde birarya getirilmiştir.


sayfa 113. 9.etkinlik
*''sen.ben.o ''şiirindeki şahıs zamirleri:ben,sen,o__tekil
*dünyanın bütün çiçekleri şiirindeki şahıs z**irleri:
ben:tekil
siz,onlar:çoğul
----*kişi z**irleri ,kişi isimlerinin yerine kullanılan z**irlerdir.dolayısıyla bir isme bağlı olmadan bütün kişileri karşılayabilirler.kaps**ları isimlerden çok daha geniştir.gerektiğinde bütün isimleri ifade ederler.

sayfa 114 10.etkinlik
*şiirdeki şahıs z**irler:''ben,bizve kendim''dir.
*kendim dönüşlülük z**iri ,ben z**irini pekiştiren z**irdir.

*kendi dönüşlülük z**irinin şahıs z**iriyle birlikte kullanılması anl**ının pekiştirilmesini sağlar.
*yaşlı ad** kendi kendine gülüyordu.
bunu sen kendin istedin.
*saygı anl**ında ''sen''yerine ''siz''z**iri kullanılabilir.
''siz önden buyurun''
övünme **acıyla ''ben'' yerine''biz''z**iri kullanılabilir.
bizmde bir bildiğimiz var.

Sayfa 115 7.ve 8.metnin soruları
1.beni unutma şiirindeki şair''sevdiği''kişiye, ''bizim memleket''şiirinde ise şair ''memleketinin insanlarına''seslenmektedir.
2.bu şiirlerin yazılış **acı duyguları harekete geçirmektir.
3.'bizim memleket''şiirinde
vatan sevgisi iyimser bir şekilde , bülbül şiirnde ise kar**sar bir şekilde ele alınmıştır.


sayfa 115 11.etkinlik
*şairler içinde bulundukları ruh hallerine göre aynı duyguyu farklı yorumlarla dile getirebilirler.


sayfa 115 12.etkinlik

*beni unutma ve bizim memleket şiirlerindeki varlıkların yerini işaret yoluyla tutan veya varlıkları işaret yoluyla belirten sözcükler:

o saatler -işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
o çılgın rüzgar-işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
şu yollar-işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
o iller-işaret sıfatı (varlığı işaret yolula belirtiyor.)
orada -işaret z**iri (varlığın yerini işaret yolula tutuyor.)

sayfa 115 13.etkinlik
-metinde geçen işaret z**irleri ve işaret sıfatları:

işaret sıfatları
bu tükenmez musiki
bu orman
o alev gömleği
bu yağmur
bu kıldan ince yağmur
bu rüzgar
bu has ekmek

işaret zamiri

orada
bunlar göz pınarları
bunlar göz yaylası
bu mu

sayfa 116 14.etkinlik
*bu
işaret zamiri:bu,diğerinden daha güzel.
işaret sıfatı:bu kitap daha güzel.

*şu
işaret zamiri:şu,benim arkadaşım.
işaret sıfatı:şu adam az önce seni sordu.

*o
işaret zamiri,bizim arabamız.
işaret sıfatı araba bizim.

*böyle
işaret zamiri:ben de böylesini görmedim.
işaret sıfatı:böyle insanlarla karşılaşınca dikkatli ol.




sayfa 116 15.etkinlik

*bu düşünceler içerisinde gecenin karanlık saatlerinde yalnız başıma yürüyordum.böyle birşey nasıl olabilirdi?bütün bu olanlar hayata olan bağlılığımı azaltmıştı.böyle şeyler demek ki herkesin başına bu şekilde gelebiliyormuş.

sayfa 116 16.etkinlik
*''onlarla ağlamış ,onlarla gülmüşüm__onlar(türküler)insan dışı varlığın yerini tutmuştur.

*o gitmek istedi.__o(çocuk)insanın yerini tutmuştur.

*bir şey var sanki onu soruyorum.__o (nesne)insan dışı varlığın yerini tutmuştur.

sayfa 117 9.metin soruları

1.yazar içindeki duyguları belirtmek için metni yazmıştır.
2.yazar metinde kişisel duygularını dile getirmiştir.
3.metnin teması ''sevgi''dir.metindeki sevgi temasını işlemek için cümleler bir araya getirilmiştir.
4.metinde geçen ''kimsiniz,neye''sözcükler ismin yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir.

sayfa 117 17.etkinlik
*şiirlerde ,öykü,roman ve tiyatro eserlerindeki içe dönük konuşmalarda coşku ve heyecana bağlı anlatım kullanılır.
*lirik anlatımla oluşturulmuş metinlerde dil heyecana bağlı işlevinde kullanılır.
''nihayet gönlüme baharı getiren sesiniz.
''benim ezeli melikem''gibi


sayfa 125
inceleme
1.çanakkale destanı metnide çanakkale savaşı ve savaşa katılanlar ,savaşın önemi ve büyüklüğü vurgulanacak şekilde destansı bir anlatımla ele alınmıştır.
2.şair şiirinde çanakkale savaşına ve savaşa katılan kişilerin özelliklerine (ırkları,renkleri)değinmiş,savaşta yaşanılan olaylara olağanüstünlükler katarak destansı bir anlatımla konuyu işlemiştir.
3.verilen şiirde çanakkale savaşı destansı bir anlatımla ele alınmış ,adeta savaş sahnesi ,savaşın büyüklüğü ve dehşeti gözler önünde canlandırılmaya çalışılmıştır.

sayfa 125 5.etkinlik
*şiirde iş,oluş,hareket bildiren kelimelere örnekler;
''yükleniyor-diksem-sarılmış-gelmiş-veriyor-saçıyor-yırtılmasa-kustu-edecek-ettin-dedirir''gibi..

görülen geçmiş zaman:kuştu,döktü,dedi,çiğnetmedi,ettin,parçaladın
öğrenilen geçmiş zaman:sarılmış,uzanmış,gelmiş,durmuş
şimdiki zaman:kaynıyor,duruyor,bakıyorsun,parçalıyor,kaldı rıyor, yükleniyor
gelecek zaman:edecek,taşacaksın,çiğnetmeyecek
geniş zaman:eder,bilmem,ister,boşanır,siner,dedirir

dilek kipleri
istek kipi:gömelim
şart kipi lmasa,duysam,diksem,uzatsam,çatsam,bekletsem ,etse m,sarsam,öpse,baksan
gereklilik kipi:yok
emir kipi:seyret,gel,kazsın,isteme,çiğnetme

sayfa 125 6.etkinlik

metindeki fiiler
verdi:görülen geçmiş zaman,3.tekil kişi
ilettiler:görülen geçmiş zaman,3.çoğul kişi
çöktü:görülen geçmiş zaman,3.tekil kişi
yat:emir kipi,2.tekil kişi
duydu:görülen geçmiş zaman,3.tekil kişi
geliyordu:şimdiki zmanın hikayesi,3.tekil kişi
oyalanmasın:emir kipi,3.tekil kişi
gösterelim:istek kipi,1.çoğul kişi
çıkarmayalım:istek kipi,1.çoğul kişi
*bir cümledeki yargının ,,cümleyi söyleyenin niyeti açısından kazandığı özelliğe göre kip ve kişi ekleri önem kazanır.
*okunan destansı anlatımla oluşturulmuş metinlerde daha çok haber kipleri kullanılmıştır.

sayfa 126 7.etkinlik


anl**larına göre fiiller
kılış fiileri(nesne alabilen fiil)
aldı-buyur etti-derim-alır-dersiniz-bas-düşürdün-ver-çevrildi-kurarlar

durum fiileri(nesne almayan fiil)
oturmadı-baktılar-başladı-dedi-döndü-saldıracaklar-konuştu

oluş fiileri(öznedeki değişimin z**anla fark edildiği fiil)

unut-ol-ittifak eyle

sayfa 127 2 ve 3.metin
1.''kanije kalesinin fethi ''metnindeki kanije kalesinin fethi konusu gerçekçi bir diile ele alınmıştır.''genç osman''metninde de bağdat'ın fethine katılan genç osman adlı bir asker konu edinilmiştir.

2.''kanije kalesinin fethi''metni tarihi bilgilere dayanılarak gerçekçi bir dille işlendiği için gerçekçi bir özellik kazanmıştır.''genç osman ''metni ise tarihi bir olayı destansı bir anlatımla ele aldığı için daha etkileyicidir.

3.''kanije kalesinin fethi''metni tarihi bir olay hakkında bilgi vermek için yazılmıştır.bu yüzden sade,gerçekçi bir anlatımı vardır.''genç osman ''metninde de tarihi bir olay anlatılmış fakat bu anlatıma yiğitçe,destansı bir anlatım katıldığı için anlatım daha etkileyici olmuştur.


sayfa 127 8.etkinlik

isim -fiiler (-ma,-iş-mak)
olmak,çıkmak,kurmayı

sıfat fiilller( acak,-an-ası-dık-maz-miş)
geçtiği,işlediği,olduğu,bulunduğu,planlayan,buluna n,dediğin,gittiği

zarf fiiler (ıp-ince-arak-ken-madan-dıkça-maksızın-r-maz vb
çıkıp,üzereyken,geçirerek,deyip,gönderip,vazgeçip, sevk edip,ulaşmadan

sayfa 127 9.etkinlik

keskin
kökleri:kes-kin
fiilimsi eklerini almış mıdır?:yok
olumsuzluk şekilleri varmıdır?:yok
fiilimsimidir?:fiilimsi değildir.
fiilimsi ise türü nedir?:yok

uyku
kökleri:uyu-ku
fiilimsi eklerini almış mıdır?:yok
olumsuzluk şekilleri varmıdır?yok
fiilimsi midir:fiilimsi değildir
fiilimsi ise türü nedir?:yok

bilmeyerek
kökleri:bil-me
fiilimsi eklerini almış mıdır?:-erek
olumsuzluk şekilleri varmıdır?:bilme-yerek
fiilimsi midir:filimsidir
fiilimsi ise türü nedir?:zarf-fiil

patlamaya
kökleri atla-t
fiilimsi eklerini almış mıdır?:-ma
olumsuzluk şekilleri varmıdır? atlat-ma-maya
fiilimsi midir:fiilmsidir
fiilimsi ise türü nedir?:isim-fiil

sayfa 128 10.etkinlik

*''çanakkale destanı '' metninde kaynıyor kum gibi ,tufan gibi mahşer mahşer,öteden saikalar parçalıyor afakı,beriden zelzeleler kaldırıyor a'makı,ölüm indirmede gökler ölü püskürmede yer ,o ne müthiş tipidir:savrulur enkaz-ı beşer ....'gibi ifadelelerle savaş sahnesi ve savaşta Türk askerlerinin yaptıkları ,olağanüstü özellikler katılarak anlatılmaya çalışılmıştır.
''oğuz kağan destanında ise oğuz kağan'ın özellikleri ve yaptıkları olağanüstü özellikler (bu oğul anasının göğsünden ilk sütü içip bundan sonra içmedi.çiğ et,çorba ve şarap istedi.dile gelmeye başladı. kırk gün sonra büyüdü....vb)katılarak anlatılmıştır.

*bu anlatılan olağanüstü olaylar ve kişiler anlatımın da olağanüstü bir özellik kazanmasını sağl**ıştır.

sayfa 128 11.etkinlik

*destansı anlatımlar,destanlarda yer alan olağanüstü olayların ,yiğitçe ve meydan okuyan ,kahr**anlıkları anlatan havasını yansıtır.destansı anlatımlarda ,tarihte yaşanmış önemli olaylar ve kahr**anlıklar destan havası içinde anlatılır.

sayfa 128 12.etkinlik

DESTANSI ANLATIMLA OLUŞMUŞ METİNLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ

---tarihi konular ve kahr**anlıklar işlenir.
---olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.
---yapıp ,etmeler yani fiiller ön plandadır.sürekli hareket vardır.
---etkileyici bir özellik taşır.
---destan türünün yiğitçe havası vardır.
__________________
Şey.. Acaba fazLadan 2 kanadın varsa verebilirmisin ? Benimkileri kırdıLarda.


sayfa 130 14.etkinlik

ek fiil:bayılmıştı
eklendiği kelimenin türü:fiil

isimlendirme:öğrenilen geçmiş zamanın hikayesi

ek fiil:senedir
eklendiği kelimenin türü:isim
isimlendirme:ek fiilin geniş zamanı

ek fiil lursam
eklendiği kelimenin türü:fiil
isimlendirme:geniş zamanın şartı

ek fiil:değil midir
eklendiği kelimenin türü:isim
isimlendirme:ek fiilin geniş zamanı

ek fiil:kuvvetlidir
eklendiği kelimenin türü:isim
isimlendirme:ek fiilin geniş zamanı


sayfa 130 15.etkinlik

*yapıyorum----şimdiki z**an,1.tekil kişi
*arıyorum----şimdiki z**an,1.tekil kişi
*bayılıyorum----şimdiki z**an,1.tekil kişi
*yapıyorum---şimdiki z**an,1.tekil kişi
*böler---geniş z**an,3.tekil kişi
*dolar---geniş z**an,3.tekil kişi

*''alıyorum,yapıyorum,bayyılıyorum ve arıyorum ''fiilleri şimdiki z**an kipinde çekimlendikleri halde ''geniş zaman anlamı vermektedir.

*fiillerdeki bu anal** kayması fiilerin farklı anlam ve zamanlarda kulllanılmasına olanak sağl**ıştır


sayfa 130 anlama ve yorumlama 16.etkinlik
---leyla ile mecnun ,kerem ile aslı,ferhat ile şirin gibi halk hikayelerinin içinde hayal unsuru ve olağanüstü ögelerin yer alması hikayelerin destansı anlatıma örnek olmasını sağlar.


17.etkinlik

destansı anlatımın kullanıldığı edebi türler

roman
hikaye
tiyatro
şiir
destan

19.etkinlik

*hasta:arkadaşım çok hastaymış.----------ek fiilin öğrenilen geçmişi,3.tekil
lezzetli:yemek çok lezzetliydi.-------ek fiilin görülen geçmişi,3.tekil kişi
okuyan:gerçeği bilen okuyandır.-----ek fiilin geniş z**anı,3.tekil kişi
bahar:ya gelen baharsa.-----ek fiilin şartı,3.tekil kişi
doktor:kardeşim doktordur.----ek fiilin geniş z**anı,3.tekil kişi



20.etkinlik

*bunu ona ulaştıtırsan çok memnun olurum.(geniş z**an -1.tekil şahıs)
*onu uyarmasaydınız ,aşağıya düşmüştü.(öğrenilen geçmiş z**anın hikayesi-3.tekil şahıs)
*lütfen buraya park etmesin(emir kipi-3.tekil şahıs)
*sınavı kazanmak için daha çok çalışmalısın(gereklilik kipi-2.tekil şahıs)

21.etkinlik

*kırmızı kaplı kitap benim.
*bugün hava çok güzel.
*bu öğrenci çok çalışkan.


sayfa 132 ölçme ve değerlendirme

1.*bir fiile -en,-esi,-mez,-er,-dik,-ecek,-miş ekleri getirilerek sıfat-fiiller türetilir.
*bir fiile -iş,-me,-mekekleri getirilerek isim-fiiller türetilir.
*bir fiile -ip,erek,ince,dikçe,eli,ken,meden,diğinde ,meksizin,cesine,e,ir,mez,esiye ekleri getirilerek zarf fiiller türetilir.

2.y,y,,d
3.b
4.b
5.d
6.b
7.b
8.*olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.
*destan tütünün yiğitçe havası vardır.
*sürekli harket vardır.
*etkileyici bir özellik taşır.
*yapıp etmeler yani fiiler ön plandadır.


9.iki görevi vardır.
1.isimlerin ve isim soylu sözcüklerin sonuna gelerek onları yüklem yapar.

o,çok iyi bir insandı.
bana bunları anlatan sendin.

2.basit zamanlı fiileirn sonuna gelerek bu fiilleri birleşik zamanlı fiile dönüştürür.

yarın bize geliyormuş.
ne z**andır bu kitabı okuyorum.

sayfa 133
1.toplum düzeni belli kurallarla sağlanmıştır.insanlar toplum içerisinde kanunlarla belirlenmiş kurallara ,örf ve adetlere göre hareket eder.
2.alıcıyı belli bir alana kanalize etmek ,yönlendirmek ve telkin etmek **acıyla emredici ifadeler kullanılır.
3.''dur,sus,kalk''gibi emredici ifadeler söylenen eylemleri gerçekleştirmeye zorlayan ifadeleridir.
4.trafik levhaları ,trafikte uyulması gereken kuralları bildirir.

1.ETKİNLİK
Kanunun hükmü ve **irin emri
Madde 24 - (1) Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.
(2) Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz.
(3) Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur.
(4) Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hâllerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.
Meşru savunma ve zorunluluk hâli
Madde 25 - (1) Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.
(2) Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.


SAYFA 134
1.’’şeyh edebali’nin vasiyeti’’nde şeyh Edebali, osman gaziye neleri yapıp neleri yapm**ası gerektiğinin öğüt niteliğinde söylediği için emredici anlatım kullanılmıştır.

2.metinde dil ‘’alıcıyı harekete geçirme işlevi’’nde kullanılmıştır. sabretmesini bil,üç kişiye acı,açık sözlü ol’’gibi ifadeler buna örnektir.

3.gönderici ......... ileti....... kanal ....... alıcı
(şeyh edebali ) ( öğütleri) ( söz ) (osman gazi)


bağlam
(vasiyet)

*metindeki, ileti değeri taşıyan cümleler :
-artık beysin
-uysallık ,gönül almak ,katlanmak ,hoş görmek ,adalet,bağışl**ak sana...
-sabretmesini bil.
-şunu da unutma:insanı yaşat ki devlet yaşasın.
-ananı ,atanı say!
-açık sözlü ol!her sözü üstüne alma!
-gördüğünü görme! bildiğini bilme!
-sevildiğin yere sık gidip gelme!
-cahil arasında alime ,zenginken fakir düşene ve hatırlı iken itibarını kaybedene acı .
-yüksekte yer tutanların ,aşağıdakiler kadar emniyette olmadığını unutma.
-haklıysan mücadeleden korkma!

2.ETKİNLİK

*yukarıda verilen emir,öneri ve telkin mahiyetindeki ifadelerin metinde kullanılması metnin emredici bir anlatım özelliği kazanmasını sağl**ıştır.


SAYFA 135

1.emredici anlatımların öğretici ve açıklayıcı yönleri de vardır.verilen metinlerin de öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.

2.metinlerdeki ifadeler geniş z**an bildirecek şekilde verilmiştir.bu ifadeler kanun ve kuralların her z**an geçerli olacağı anl**ını vermektedir.


sayfa 136

3.etkinlik
*şeyh edebalinin vasiyeti:şeyh edebalinin osman gaziye verdiği öğütler bildirilmiştir.osman gazi nezdinde bütün okuyucuların metinde verilen öğütleri bilmesi ve uygul**ası için yazılmıştır.

1982 anayasası :türkiye cumhuriyetinin kanunlarını bildirmek **acıyla yazılmıştır.
öss kılavuzu:öss'ye giren adayların uymaları gereken kuralları bildirmek **acıyla yazılmıştır.

4.etkinlik

*şeyh edebalinin vasiyeti metninde ikinci tekil şahıs z**iri ve ikinci tekil şahıs iyelik ,ikinci tekil şahıs bildirme ekleri sıkça kullanılır.bu eklerin sıkça kullanılması anlatımın emredici bir özellik kazanmasında etkili olmuştur.

*''1982 anayasası ''metninde üçüncü tekil şahıs z**iri ve geniş z**anı kipi sıkça kullanılmıştır.bu eklerin sıkça kullanılması anlatıma her z**an geçerli olan bir emredicilik anl**ı katmıştır.

*öss kılavuzu metnindede ikinci çoğul z**iri ve emir kipi sıkça kullanıldığı için anlatıma emredici bir özellik katmıştır.
5.etkinlik


değiştirilemez-----geniş zaman(olumsuz)------telkin
teklif edilemez -----geniş zaman(olumsuz)------telkin
tanınamaz-----geniş zam*an(olumsuz)------telkin
olamaz-----geniş zaman(olumsuz)------telkin
yapılamaz-----geniş zaman(olumsuz)------telkin
devredilemez-----geniş zaman(olumsuz)------telkin
dokunulamaz-----geniş zaman(olumsuz)------telkin
kullanılamazlar-----genişzaman(olumsuz)------telkin
tabi tutulamaz-----geniş zamanolumsuz)------telkin
başlaya bilirsiniz-----geniş zaman--------telkin
unutmayınız-----emir kipi-------emir
kullanmayınız-----emir kipi-------emir
buruşturmayınız-----emir kipi-------emir
koymayınız-----emir kipi-------emir
katlamayınız-----emir kipi-------emir
taşırmayınız-----emir kipi-------emir
bırakınız-----emir kipi-------emir
sayılacaktır------gelecek zaman------telkin
düşülecek------gelecek zaman------telkin
olacaktır------gelecek zaman------telkin

*cümlelerin emir,öneri veye telkin anl**ı taşıması fiililerin çekimlendiği kiplerle ilgilidir.

6.etkinlik

emredici anlatımın özellikleri

*emredici anlatımda emir,telkin ve öneri anl**ı taşıyan ifadelere yer verilir.

*emredici anlatımın uyulması beklenen bir bir üslubu vardır.

*cümlelerde fiililer hakimdir.

*emredici anlatımın öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.

*emredici anlatımda dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır.

sayfa 137

7.etkinlik

*kafasına koy-.... .....anl**ca kaynaşmış birleşik fiil
*kaleme al-.........anl**ca kaynaşmış birleşik fiil
*gözüne gir- ....... anl**ca kaynaşmış birleşik fiil
*hareket et -...........yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*mutlu ol-............yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*memnun ol-.........yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*hissetmek-........yardımcı fiille kurulmuş birleşik fiil
*bileme-......kurallı birleşik fiil
*söyleyiver-.....kurallı birleşik fiil
*öleyaz-....... kurallı birleşik fiil
*verebil-.......kurallı birleşik fiil
*yapadur-....kurallı birleşik fiil
*koşuver-.......kurallı birleşik fiil
*bakakal-.......kurallı birleşik fiil


sayfa 138

8.etkinlik

*yazabildi----yeterlilik
*koşuver-----tezlik
*gidedur------süreklilik
*düşeyazdı------yaklaşma

10.etkinlik

*davranmalıdırlar.
bulundurulamaz
yapılamaz
bulunulamaz
verilemez
yakalanamaz
tutuklanamaz
sürgün edilemez
suçsuz sayılır
suçlu sayılamaz
yoksun bırakılamaz
olmalıdır
özendirmeli
geliştirmelidir

*metinde geçen bu fiillerle insanların yapması veya yapmaması gerekenler bildirilmiştir.altı çizili olan fiiller edilgen çatılı fiillerdir.yani fiiilin bildirdiği yargıyı yapan belli değildir.



sayfa 139

4.metin

fiil---------------------------fiil çatısı
gerekiyordu(korum**) ------etken
yaptım----------------------etken
gerdim-----------------------etken
yatmıyordum---------------etken
yatıyordum----------------etken
veriyordu------------------etken


5.metin

fiil---------------------------fiil çatısı
gerekiyordu(korunması)-------edilgen
yapıldı-----------------------edilgen
gerildi----------------edilgen
yatılmıyordu-------------edilgen
yatılıyordu---------------edilgen
veriliyordu----------------edilgen

13.etkinlik
fiiller fiil kim tarafından işten etkilenen
1.dolansın o(yiğitler) fiili yapan kişi
2.görüneyim ben fiili yapan kişi
3.bürüneyim ben fiili yapan kişi
14.etkinlik
göründü=yüklem dönüşlü
görünüyorlar=yüklem dönüşlü
yenir=yüklem edilgen
kuşkulanmıştı=yüklem dönüşlü
inilir=yüklem etken
boşluk doldur ma 1. dönüşlü 2.edilgen
15.etkinlik
kapıştılar=karşılıklı
atışır=karşılıklı
ötüşür=beraber
ağlaşalım=beraber
paylaşalım=karşılıklı
dövüşürüm=karşılıklı
görüşelim=karşılıklı
kucaklaştılar=karşılıklı
ağlaştılar=beraber
16.etkinlik
**arkadaşlarla sinemaya gittik.
**pazar günü balığa çıkacağız.
17.etkinlik
sosyal hayatı düzenleyen kanun ve kurallaremredici anlatımla dile getirilerek bu kanun ve kurallara uyulması gerektiğidüşüncesi telkin edililr.trafik kuralları bazı eşyaların kullanma klavuzları ilaç prospektüsleri bunlara örnektir
18 etkinlik
**haliçte gemiler duradursun ne var.
**ateşler yakılsın mum dikilsin mızraklara
19.etkinlik
fiillerdeki dır vr t ekleri fiillerin çatısını geçişsizken geçişli hale getirmişti anlam olarak da fiilin bildirdiği işi özne kendi yaparken fiil dır ve t eklerini aldıktan sonra işi başkasına yaptırma anlamı kazanmıştır.
20.etkinlik
oldurgan yapan ekler=r,t,dır
ettirgen yapan ekler=r,t,dır
21.etkinlik
yaz-=ettirgen=öğrencilere şiiri yazdırdım
bil-=ettigen=baan haberi bildirdiler
çöz-=ettirgen=ayakkabısının bağlarını çözdürdü
gör-=ettirgem=kuşu bana gördürdü
piş- pişir- biraz yemek pişirdi
iç- içir- çocuğa çorbayı içirdi
yürü- yürüt- arabayı ben yürüttüm
gez- gezdir- köpeği gezdiriyordum
gül- güldür- bütün sınıfları fıkralarıyla güldürdü

Sayfa 144
23. Etkinlik
Virgül:Ben virgülüm.Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözcük ve sözcük gruplarının arasına konarım.Beni görünce “durakla”.
Ünlem:Ben ünlem işaretiyim.Sevinç,korku,acıma,şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konarım.Beni görünce “şaşır,heyecanlan,bağır…”.
Soru işareti:Ben soru işaretiyim.Soru bildiren cümle ve sözlerin sonuna konarım.Beni görünce “cevapla”.
25. Etkinlik
oyala – Akşam arkadaşta biraz oyalandım.
sev – Senden haber alınca çok sevindim.
gör – Yaşlı adam halinden memnun görünüyordu.
ara – Odanın içinde aranıyordu.
dola – Köpekler parkta dolanıyordu.
26. Etkinlik
süsle – Sınıfımızı süsledik./Etken
Bütün sokaklar süslenmiş./Edilgen
Oya,aynanın karşısında süsleniyor./Dönüşlü
bak – Akşam parkta sana baktım./Etken
Bütün odalara bakıldı./Edilgen
Onu görebilmek için sağa sola bakındı./Dönüşlü

SAYFA 145
28.etkinlik
etken =) çocuk kapıyı açtı
edilgen =) pencere açıldı
Dönüşlü =) sabunlandım durulandım vs.
İşteş =) savaşmak ağlaşmak gülüşmek güreşmel
Geçişli=)dövdü kırdı sevdi
Geçişsiz =) dinlendirmişti korkmuştu
oldurgan =) Dinlendirdi korkuttu
Ettirgen=)yoldurmuş
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
1. boşluk =) emir öğüt telkin
2.boşluk =) açıklayıcı öğretici
2.SORU=)
birincisi doğru ikincisi yanlış..
3.soru =) C
4.SORU=)E
5.SORU=)A
6.SORU=)B
7.SORU=)B
8.SORU=)D
9.SORU=)D
sayfa 147 hazırlık
1.bir konu hakkında bilgi edinmek için o konuyla ilgili yazılmış metinlere,ansiklopedilere ve konuyla ilgili diğer kaynaklara başvurulur.
2.”ansiklopedik bilgi’’sözüyle ansiklopedi ile ilgili bilgi,ansiklopedilerde verilen bilgiler gibi verilmiş bilgi anlatılmaya çalışılır.
3.öğrenilen bilgiler notlar alınarak ve tekrar edilerek kalıcı hale getirilebilir.
4.öğrenilenlerin başkalarına aktarılırken doğru ve eksiksiz olarak aktarılmasına dikkat edilmelidir.
5.bir metnin anlaşılması ve yorumlanmasında okuyucunun gerekli bilgi birikimine sahip olması gerekir.
149.sayfa:
2 etkinlik
açık bir anlatımın özellikleri meridyenler klasizim maddenin üç hali
ifadenin hiç bir engele + + +
uğramadan akıp gitmesi
gereksiz söz tekrarlarından + + +
kaçınılması
ses akışını bozan,söylemesi + + +
güç seslere ve kelimelere
yer verilmemesi
gereksiz ifadelere + + +
yer verilmemesi
karmaşık ve anlaşılması + + +
güç cümle kullanılmaması
metnin dil ve ifadesinin + + +
sade,gösterişsiz ve süssüz
olması
düşünce ve duygunun kısa + + +
ve kesin ifadelerle
dile getirilmesi
3.etkinlik
metnin adı metnin yazılış amacı
meridyenler bilgi verme(öğretme)
klasizim bilgi verme(öğretme)
maddenin üç hali bilgi verme(öğretme)
4. etkinlik
dil göndericilik işlevinde kullanılmış sanırım
sayfa 155
hazırlık
1-bilgi sahibi olunan bir konu hakkında açıklama yapılırken açıklaması yapılan konu özetleyici ve yargı bildiren ifadelerle verilmektedir.
2-düşünceyi geliştirme yollarından(örneklendirme,açıklama,karşılaştırma) yararlanırdım.
3-yaşadığımız her an zaman kavramını algılarız..:S
1.Etkinlik
>metinlerin ortak özellikleri
-dil göndergesel işlevde kullanılır
-ifadeler kesin ve açıktır
-düşünceyi geliştirme yollarındn yararlanılır
-yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir
-ifadeyi veren cümleler özetleyicidir
-sade,gösterişsiz,yalın,duru anlatım vardır
-kelimeler gerçek anlamıyla kullanılır
-alıcının ve sunucunun bilgi birikiminin olması gerekir
-konunun can alıcı,dikkat çekici yönleri ön plandadır.
İNCELEME
1.metin
1-metin kompozisyon kavramını açıklamak için yazılmıştır.
2-yazar açıklanan konuyla ilgili yeterli bilgiye sahiptir.
3-çoğunda bir yığın bilgi var fakat bunların konu ile ilgisi yok ve çoğu karmakarışık.Kompozisyon işte bunların zıddıdır.Çeşitli konularda düzensiz bir yığın bilgiye sahip olmak yeterli değildir.Öğrenci herhangi bir konuda lüzumlu ile lüzumsuzu seçebilmeli,fikirlerini bir sıraya koymasını öğrenmelidir…vs.
4-yazar düşüncey geliştirme yollarından yararlanmıştır.
2.metin
1-metinde işlenen çiçek konusu değişik milletlern çiçeğe ve dolayısıyla doğaya duyduğu sevgi yönüyle ele alınmıştır.
2-değişik milletlerin(Japonlar,Çinliler,Türkler) karşılaştırlması ve bu milletlerin çiçeğe ve doğaya verdiği önemi belirten örneklerle işlenmiştir.
2.Etkinlik
bu metinlerde dil göndergeselişlevde kullanılmıştır.
3.Etkinlik
durum zarfları fiil veya fiilimsileri durum yönünden niteleyerek metindeki cümlelere bu yönüyle anlam kazandırmıştır.
3.metin
1-hikayede yoğunluk kavramının hikayelere göre değişen yönleri üzerinde durulmuştur.
2-yazar,bu metinde açıkladığı konuya hakimdir.
4.Etkinlik
>yazar okuyucuya seslenmiştir.
Ağrı Dağı İçin 2.Metin<
OrdusuyLa ( ile )
|DünyaLar Savaşı 3.Metin |
Kadarıyla ( İle )
OnLar
Süngerler
edebilmek
AynıyLa ( İle )
Kabuslarıyla ( İle )
Ağaçları ( ile )
Bulutlarla ( ile )
Onlarla ( ile )
4. Etkinlik
Ağrı Dağı İçin ;
Olay : Genç Dağın Padişah Olması,Evlenmesi
Kişiler : Kaf Dağı ,Yeni Kaf Dağı
Mekan : Anadolu’nun Doğunun Doğusu
Zaman : Çok Zaman Önce
DünyaLar Savaşı İçin :
Olay : Marslıların Dünyaya Gelmesi
KişiLer : Marslılar,Karıncalar,İnsanlar
Mekan : Dünya
Zaman : MarsLıların Dünyaya Geldiği Zaman

Sayfa 180 7.Etkinlik

DÜŞSEL (FANTASTİK) ANLATIM
Düşsel Anlatımın Özellikleri:
1.D.A.da konu; olağanüstü ve fantastik özelliklere sahip, hayal ürünüdür.
2.Zaman belirli ya da belirsizdir; olağanüstü özelliklere sahip olabilir.
3.Mekân, olağanüstü, düşsel öğelerden oluşmuş olabilir. Mekân günlük yaşamda karşılaşamayacağımız niteliktedir.
4.Kişiler çoğu zaman gerçekten uzak kişilerdir. Olağanüstü nitelikte olabilirler.
5.Düşsel anlatımda hayal, varsayım, abartma, kişileştirme gibi unsurlar çok kullanılır.
6.Daha çok di’ li veya miş’li geçmiş zaman kipi kullanılır.
Örnekler: Harry Potter, Yüzüklerin Efendisi, Gora, E.T,Yıldız Savaşları
Düşsel Anlatımla; Düşsel Olmayan Metinlerin Benzer Ve Farklı Yönleri:
Benzerlikleri:
Her iki anlatımda da yapıyı meydana getiren ögeler (kişi,zaman,mekan,ve olay örgüsü)aynıdır.
Farklılıkları:
1.Düşsel anlatımda D.A.da konu; olağanüstü ve fantastik özelliklere sahip,hayal ürünüdür.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Konu yaşanmış ya da yaşanabilir olmalıdır. Günlük yaşama ait unsurlar konu olabilir.
2. Düşsel anlatımda Tema hayali unsurlardan oluşur
Düşsel Olmayan Anlatımda: Tema konuyla ilgili olarak günlük yaşama ait, yaşanabilir özelliktedir.
3. Düşsel anlatımda:Zaman belirli ya da belirsizdir. Bazen zaman ötesi nitelikler taşır.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Zaman belirli ya da belirsizdir. İçinde bulunduğumuz zamanın özelliklerine sahiptir.
4. Düşsel anlatımda: Mekân olağanüstü, düşsel ögelerden oluşmuş olabilir. Mekân günlük yaşamda karşılaşamayacağımız niteliktedir.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Mekân, olağanüstü düşsel ögelerden uzak sıradan, günlük yaşamda karşılaşacağımız mekânlardır
5. Düşsel anlatımda: Kişiler çoğu zaman gerçekten uzak kişilerdir. Olağanüstü nitelikte olabilirler.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Kişiler gerçekte olabilecek, sıradan, günlük yaşamda karşılaşabileceğimiz kişilerdir.

Sayfa 181

11.etkinlik
yaratık upuzun tırnaklarıyla boşluğa bir şeyler çizmeye başladı.o anda ortaya bir ekran çıktı ve uzayın yedinci boyutu göründü ve boyutta yolculuk yaparken uzay mekiğinde beliren bir arıza yüzünden kendini dünyada buldu.Arızayı ne kadar gidermeye uğraştıysa da dünyadaki teknolojinin çok geride olması nedeniyle bir türlü sorunu gideremiyordu.Bu arada bir evin çatısına düştüğü için,gürültüyü duyan evin küçük kızı bu yaratığı görmüştü.Yaratık gördüğü bu dünyalıyı analiz etmeye başladı.Küçük kız yaşının getirdiği sevimlilikle yaratığın antenlerini çekiyor,nasıl 5 kola sahip olduğunu soruyordu.Yaratık sadece zihin gücüyle iletişim kurabiliyordu ve bu küçük dünyalıya garip bir duyguyla
yaklaşıyordu.Mekikten çıkardığı bir sakız yardımıyla şekil değiştirip insan kılığına büründü ve küçük kızla dünyada yaşamaya başladı ama onun dünyada yaşaması ve oraya alışması zor oluyordu…..

Sayfa 182 Ölçme ve Değerlendirme
1)D,Y,D
2)ilk cümlede -ile edat
ikinci cümlede gibi edat
üçüncü cümlede göre edat
dördüncü cümlede için edat
beşinci cümlede kadar edat
3)D
4)D
5)d
6)karşılaştırma:kardeşine göre biraz daha kısa boylu
7)eve doğru yol aldık
8)birliktelik:arkadaslarıyla kutuphaneye gittiler araç:mektubu daktiloyla yazmış durum:çevresine saygıyla davranırdı
9)eşitlik=onun gibi ,benzerlık:tılkı gibi kurnaz
10)-Sınırlandırma yoktur
-Kişileştirmeler vardır
-Abartma çok kullanılır

Sayfa 185
basit bağlaçlar=ve,ile
türemiş bağlaçlar=yalnız
birleşik bağlaçlar=veya,ya da
Sayfa 187 6. Etkinlik
Roman,hikaye,tiyatro,şiir,deneme
Sayfa 188 7. Etkinlik
Benzerlikler=Hayal gücü vardır
Farklılıklar gelecekten söz eden anlatımda mekan bakımından gerçeğe daha yakındır,konu bakımından gerçekleşebilir konulardır,zaman bakımından gelecekten bahsedilir.Düşsel anlatımda mekan bakımından hayalidir,konu bakımından gerçekleşmesi imkansızdır,tema bakımından hayalidir tahminidir.
Sayfa 189 9. Etkinlik
Varsayımlarla oluşturulur
Hayaller anlatılır
Yapı unsurları gerçekçidir.
10. Etkinlik
Ancak=Bu işi ancak sen becerebilirsin(edat)
Seninle gelirim ancak bana yardım edersen(bağlaç)
yalnız=Yalnız ben varım(edat)
Aradım yalnız bulamadım(bağlaç)
Yalnız insan(sıfat)
Yalnızlık çok kötüdür(isim)
Sayfa 191 Ölçme ve Değerlendirme
1)Haftada 3 gecede yemekten sonra evden çıkarak bu süküngah-ı aramişi bırakarak Veznecilere kadar gider.
Ahmet Cemil önce dinler,sonra dinlemeksizin susardı.
Bir vakit gelirdi ve her ikisi de yorulur,çocuk küçücük eli ile ağzını saklayıp yalandan esnemeye başlar.
2)D,D,Y
3)E
4)C
5)C
6)B
7)C
8)A
9)E 10)C
11)D
Sayfa 198
8. Etkinlik-Sohbet,mülakat ve diyalog metinleri söyleşmeye bağlıdır
-Karşılıklı konuşma metinleri kişilere göre değişir
-Jest ve mimikler önemlidir
-Görme ve işitme duyularına dayalıdır
-Tekrarlar önemli yer tutar
10. Etkinlik
Söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metin türleri = Roman,hikaye,tiyatro,mülakat,röportaj
13. Etkinlik
Acıma:Ah yavrum
Özlem:Ah geçmiş yıllar
Öfke:Ah bir elime geçerse
Hatırlama:Ha şimdi anladım
Uyarma:Akıllı ol ha!
İsteklendirme:Ha gayret
Kızma:Aaaaa!!
Hitap:A evladım
Sevinme:Aaaa sen mi geldin
Sevinme:Vay kimler gelmiş
Acıma:Vay halinize
Sayfa 200 Ölçme ve Değerlendirme
1)-Roman,hikaye ve tiyatrolardaki karşılıklı konuşmalara diyalog,iç konuşmalara ise monolog denir.
-Karşılıklı konuşmaların seviyesi kişiye göre değişir.
2)D,Y,D,Y,D
3)E
4)B
5)E

Sayfa 206
11. etkinlik
Özellikleri:
1.Okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir.
2.Ses, taklit, hareket ve konuşma önemlidir.
3.Mizahi unsurlarda gerçekten sapma vardır.
4.Mizahi unsurları oluşturmada karşılaştırmalar, durumlar, hareketler, kelime ve kelime gruplarından yararlanılabilir.
5.Amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmektir.
6. Roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme gibi türlerde kullanılır.
7.Mizahi anlatımlarda dil bir olayı anlatmak için kullanılır.(sanatsal, edebi işlevlerde kull.)
sayfa 207
1.*cümle dışı unsurdur.
*büyük harfle
*hitaptır
*yok
2.y-d-y
3.b4.c5.d
6.alay ,bir kişi veya bir şeyle eğlenme onu küçümsemedir.hiciv ise ;alay yoluyla kötülemedir.kara mizah da ise amaç güldürürken düşündürmektir.
7.*Okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir.
*Ses, taklit, hareket ve konuşma önemlidir.
*Mizahi unsurlarda gerçekten sapma vardır.
*Mizahi unsurları oluşturmada karşılaştırmalar, durumlar, hareketler, kelime ve kelime gruplarından yararlanılabilir.
*Amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmektir.
* Roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme gibi türlerde kullanılır.
*Mizahi anlatımlarda dil bir olayı anlatmak için kullanılır.
8.humor ve ironide amaç dolaylı yönden,sezdirmeden nükte yapmaktır.
9.nasrettin hoca fıkralarında nasrettin hocanın olaylar karşısında göstermiş olduğu tavır ve söylemiş olduğu sözler mizahı sağlayan ögelerdir.
ünite sonu ölçme ve değerlendirme
1.d
2.b
3.c
4.d
5.b
6.a
7.c
8.d
9.a
10.d
11.d
12.c
13.a
14.b
15.d
16.e
17.b
18.b
19.e
20.a